|
Opis i
analiza przypadku rozpoznania i rozwiązania problemu
edukacyjnego.
Praca z uczniem słabym
na lekcjach języka angielskiego w trybie nauczania
indywidualnego.
Spis treści
1 Identyfikacja problemu.
2. Geneza
zjawiska i jego dynamika.
3. Znaczenie problemu.
4.Prognoza.
4.1. Negatywna (o ile nie wdroży się jakichkolwiek działań).
4.2. Pozytywna (gdy wdroży się systematyczne działania).
5. Propozycje rozwiązań.
6. Wdrażanie
działań i ich efekty.
7. Literatura
1.
Identyfikacja problemu.
W roku szkolnym 2004/2005 rozpoczęłam prace z Moniką, dziewczyną
z II klasy Liceum Ogólnokształcącego, w którym pracuję. Ze
względu na niepełnosprawność kończyn dolnych dziecka i
poruszanie się na wózku inwalidzkim, nasze spotkania miały
charakter nauczania indywidualnego.
Monika jest osobą ambitna, pracowitą, pilną, ale niestety słabo
uzdolnioną. Ze względu na specyficzny charakter nauczania,
Monika odstaje od swoich rówieśników, ma z nimi słaby i
ograniczony kontakt, co w znacznym stopniu osłabia jej poczucie
własnej wartości, nie pozwala także w sposób obiektywny ocenić
swoich umiejętności i wykształcić w sobie postawy asertywnej, co
z kolei w znaczny sposób wpływa na kształtowanie umiejętności
językowych, umiejętności sprawnego i efektywnego komunikowania
się z otoczeniem. Te przymioty są szczególnie istotne ze względu
na to, iż zadaniem moim jest przygotowanie dziecka do egzaminu
maturalnego z języka angielskiego na poziomie podstawowym.
Egzamin obejmuje część pisemną i część ustną.
Uczennica w słabym stopniu opanowała umiejętności językowe w
zakresie konstruowania prostych wypowiedzi i szybkich reakcji
językowych. Należy ten problem wyeliminować i wypracować
pozytywny sposób myślenia u dziecka, szczególnie, iż
dysproporcja między Moniką a jej klasą jest znaczna. Pragnę
zwrócić uwagę na fakt, że oprócz wiedzy pedagogicznej, trzeba
również posiadać wiedzę psychologiczną, aby skutecznie pomóc
uczennicy. Monika jest na swój sposób „inna” od rówieśników, ja
stawiam sobie za cel to poczucie wyeliminować.
2. Geneza zjawiska i jego dynamika.
Po kilku spotkaniach z Moniką zauważyłam, że wykazuje ona braki
z wielu przedmiotów, w tym duże trudności sprawia jej nauka
języków obcych. Trudności w nauce maja charakter wieloaspektowy.
Wynikają one z braku, lub z bardzo ograniczonego kontaktu Moniki
z otoczeniem, z niskiego poczucia własnej wartości, z braku
pozytywnej informacji zwrotnej co do umiejętności od
rówieśników. Ponadto, należy zauważyć, iż chorowitość Moniki i
związane z tym nieobecności również mają negatywny wpływ na
niedobór wiadomości i umiejętności u uczennicy. Dodatkowo,
zmiana nauczyciela prowadzącego (jestem jej drugim nauczycielem
w trzyletnim cyklu kształcenia), także wywołuje stres i niepokój
u ucznia, co skutkuje tym, iż uczeń i nauczyciel muszą się
wzajemnie poznać, i wypracować sobie zasady pracy. Mija zatem
trochę czasu, zanim nauczyciel potrafi ocenić, czy na przykład,
braki ucznia wynikają z lenistwa, czy też z braku dostatecznych
umiejętności. Myślę, że mnie ten problem udało się szybko
rozwiązać i przystąpić do działania, odpowiednio dostosować
tempo i dynamikę nauczania, aby w efekcie końcowym uczennica
osiągnęła sukces i zadowolenie.
Prawdopodobne jest, iż przyczyny słabych wyników Moniki w nauce
sięgają czasu gimnazjum. Uczennica bowiem uczęszczała na zajęcia
razem z klasą, w tym samym trybie. Prawdopodobnie tempo
wprowadzania wiedzy było niewspółmierne do umiejętności i
możliwości dziecka. Niepowodzenia z tego przedmiotu
niekorzystnie wpływały na psychikę i rozwój. Zdarzało się, że
podczas lekcji wypowiedzi Moniki wywoływały negatywne reakcje
kolegów i koleżanek, nieprzychylne komentarze. Uczennica,
broniąc się przed tym zachowaniem, powoli zaczęła się wycofywać
i zamykać się w sobie. W rozmowie z wychowawcą, dowiedziałam
się, iż Monika pochodzi z rodziny niepełnej, co także ma istotne
znaczenie w kształtowaniu prawidłowego rozwoju dziecka.
3.
Znaczenie problemu.
Trudności w nauce języka angielskiego negatywnie odbijały się na
funkcjonowaniu Moniki. Fakt, że Monika jest uczniem słabym,
tylko pogłębiał jej niepowodzenia, zaniżał poczucie własnej
wartości. Uczennica wykazywała brak motywacji do działania,
łatwo się zniechęcała, trudno jej było uwierzyć we własne
możliwości.
Często, niepowodzenia szkolne uczniów związane są przede
wszystkim z ich cechami osobowości i relacjami ze środowiskiem.
Uczniowie mają trudności z koncentracją, z ćwiczeniem i
rozwijaniem uwagi i pamięci. Osoby te nie wykazują większych
zainteresowań problemami, cechuje ich słaba aktywność myślowa, a
zatem często przyjmują oni postawę bierności i rezygnacji.
Problem dodatkowo pogłębia fakt, że osoby te często narażone są
na publiczną krytykę i ośmieszenie, co z kolei wywołuje u nich
stan lęku, prowadzi do nerwic. Dużą rolę na powstawanie
niepowodzeń u dzieci mają niekorzystne relacje rodzinne lub ich
brak. Sytuację pogarszają również niekorzystne warunki
materialne. Dochodzi do tego, iż trudności ucznia narastają,
uczeń ma wyraźne problemy, aby je przezwyciężyć, a zatem
potrzebuje fachowej pomocy z zewnątrz. Trudności jednak można
przezwyciężać. Postanowiłam pomóc Monice, rozbudzić u niej
zainteresowanie językiem angielskim, a także doprowadzić do
uzyskania pozytywnych ocen i zwiększenia wiary we własne
możliwości. Uważam, że nauczyciel powinien pozytywnie motywować
ucznia, mobilizować i stymulować jego rozwój, natomiast uczeń
powinien wykazywać chęć poprawy, zmiany na lepsze i zapał do
pracy
4.
Prognoza.
4.1. Negatywna (o ile nie wdroży się jakichkolwiek działań).
W przypadku zaniechania działań uczennica nie będzie w stanie
opanować języka nawet na poziomie podstawowym. W konsekwencji,
będą nawarstwiać się problemy związane z opanowaniem
podstawowych zagadnień leksykalnych i gramatycznych. Uczennica
straci okazję do rozwijania swoich zdolności, stanie się uczniem
przeciętnym, który nie odnosi sukcesów. Na skutek tego, może
wystąpić u niej brak akceptacji przez rówieśników, następnie
stres i poczucie krzywdy i alienacji. Pogłębiać się będą również
problemy emocjonalne Moniki. Zacznie ona unikać ewentualnej
negatywnej informacji zwrotnej jeśli chodzi o jej postępy w
nauce, co z kolei spowoduje, że nie będzie w stanie poprawić
swoich wyników w nauce, w rezultacie nie przyswoi sobie minimum
programowego jeśli chodzi o język angielski, czego rezultatem
może być negatywna ocena z języka angielskiego, a w efekcie
nawet nieukończenie szkoły, czy też nie zdanie egzaminu
maturalnego.
4.2. Pozytywna (gdy wdroży się systematyczne działania).
Podjęte przez uczennicę działania doprowadzą do zminimalizowania
braków jeśli chodzi o wiadomości i umiejętności uczennicy w
zakresie języka angielskiego. Monika opanuje język na poziomie
podstawowym, będzie wykazywać większa motywację do nauki języka
i zdania matury z tego przedmiotu. Myślę, że poprawi się
współpraca uczennicy z nauczycielem prowadzącym. W następstwie,
Monika zacznie odnosić pierwsze sukcesy, podniesie się jej
samoocena. Pojawi się okazja do rywalizacji (mimo indywidualnego
charakteru nauczania, uczennica porównuje swoje wyniki do
pozostałych uczniów). Uczennica będzie postrzegana przez innych
jako osoba wartościowa i interesująca. Ponadto, pogłębi się jej
wiara we własne możliwości, a pozytywna ocena z egzaminu
maturalnego będzie uwieńczeniem jej starań i wytężonej pracy.
Dzięki temu otworzą się przed nią nowe szanse i możliwości, na
przykład podjęcie studiów, a w przyszłości zdobycie atrakcyjnej
pracy.
5.
Propozycje rozwiązań.
Po przeanalizowaniu sytuacji i po rozmowie z Moniką postawiłam
sobie i dziewczynie następujące zadania:
· indywidualna praca z uczennicą na lekcjach języka
angielskiego,
· dostosowanie tempa zajęć do możliwości uczennicy,
· stosowanie odpowiednich metod nauczania,
· przygotowywanie dodatkowych zadań utrwalających,
· dostosowywanie zadań domowych do możliwości Moniki,
· zachęcanie dziecka do uczestnictwa w szkolnych konkursach
przedmiotowych,
· regularne rozmowy z uczennicą, wytłumaczenie jej jak ważna
jest nauka języków obcych,
· stworzenie uczennicy szansy poznania samej siebie- analiza
SWOT,
· likwidacja zahamowań i negatywnego nastawienia uczennicy do
nauki,
· obserwacja uczennicy i wyciąganie wniosków podczas zajęć,
· podjęcie szerszej współpracy z wychowawcą uczennicy,
· współpraca z pozostałymi nauczycielami uczącymi,
· zorganizowanie pomocy koleżeńskiej,
· stosowanie na lekcji różnorodnych środków dydaktycznych
wzbogacających lekcję,
· motywowanie poprzez nagradzanie i karanie (konstruktywna
krytyka),
· wyrabianie umiejętności systematycznej pracy,
6. Wdrażanie działań i ich efekty.
Oddziaływania, które podjęłam w nauczaniu Moniki, trwały w
latach szkolnych 2004/2005 i 2005/2006. Za cel obrałam sobie
wnikliwe i dokładne poznanie mojej uczennicy. Na początku,
skoncentrowałam się na doborze odpowiednich metod i technik
nauczania, dostosowanych do charakteru i potrzeb uczennicy.
Dzięki temu, iż nasze spotkania miały charakter indywidualny
(spotykaliśmy się na dwóch lekcjach w tygodniu) miałam dużo
czasu, aby poznać moją uczennicę, jej cechy charakteru i
osobowość. Istotne było dla mnie również dostosowanie tempa
pracy. Monika była osobą nieśmiałą, skrytą, niechętnie
występującą na forum klasy ( w gimnazjum uczennica uczęszczała
na zajęcia razem z klasą). Postanowiłam pokazać jej mocne strony
osobowości, po to, aby uzmysłowić dziewczynie jakie posiada
umiejętności i kompetencje, jak można je wykorzystać i rozwijać.
W tym celu przeprowadziłam z uczennicą analizę SWOT. Jest to
analiza umożliwiająca poznanie słabych i mocnych stron
osobowości, a także potencjalnych szans i zagrożeń. Miałam
nadzieję, że analiza ta pozwoli Monice pozbyć się leków i
uprzedzeń, a także utwierdzi jej motywacje do nauki. Okazało
się, że uczennica z powodu niskiego poczucia własnej wartości
nie wierzy już w swoje umiejętności i możliwości. W pewnym
sensie, została zaniedbana przez grono swoich rówieśników,
którzy kontakty z nią ograniczyli do minimum.
Ponadto, pobierając nauczanie indywidualne, Monika nie ma
możliwości porównania swoich umiejętności wzglądem swoich
kolegów i koleżanek, a zatem „przepaść” dzieląca ja od klasy
ustawicznie się pogłębia. W tym stanie rzeczy, uznałam, iż
należy nawiązać szerszą współprace z wychowawcą klasy i z
pozostałymi nauczycielami prowadzącymi. Współpraca ta
kontynuowana była przez cały okres mojej pracy z Moniką. Myślę,
że dała ona pozytywne rezultaty.
Następnie, istotne było przygotowywanie dodatkowych zadań
utrwalających dla dziecka, dostosowywanie zadań domowych do jej
możliwości. Regularne rozmowy z uczennicą uzmysłowiły jej jak
ważna jest nauka języków obcych, przydatnych obecnie w życiu
codziennym. W konsekwencji, udało mi się zlikwidować u niej
zahamowania i negatywne nastawienie do nauki. Na zajęciach,
starałam się wnikliwie moją uczennicę obserwować i wyciągać z
tego wnioski. Obserwacje te umożliwiły mi głębsze poznanie
Moniki i udoskonaliły moją pracę, a stosowane przeze mnie
różnorodne środki dydaktyczne dodatkowo wzbogaciły nasze lekcje.
Starałam się stosować różne metody aktywizujące, np. „burza
mózgów”, „drzewko decyzyjne”, „metoda projektu”. Zauważyłam, że
Monika chętnie angażuje się do pracy, podejmuje nowe wyzwania.
Dzięki zapewnieniom nauczyciela dziewczyna powoli nabierała
pewności siebie. Stopniowo, poprzez wyrabianie umiejętności
systematycznej pracy, a także poprzez odpowiednie motywowanie
dziecka (nagradzanie i konstruktywna krytyka), udało mi się
przełamać bierność Moniki, a nawet zachęcić ją do uczestnictwa w
szkolnych konkursach przedmiotowych.
Podsumowując moje starania stwierdzam, iż udało mi się
zmotywować Monikę i doprowadzić do pozytywnego wyniku na
egzaminie maturalnym. Dziewczyna zdała egzamin maturalny zarówno
w części pisemnej jak i ustnej, co prawda na poziomie
podstawowym, ale wynik był zadawalający, dzięki czemu dziewczyna
mogła podjąć studia wyższe, co dało jej ogromną satysfakcję, a
także szanse na usamodzielnienie się w przyszłości.
Podjęte przeze mnie działania nie zlikwidowały w pełni
istniejącego problemu, ale w znacznym stopniu zmniejszyły jego
skalę. Zauważyłam, że uczennica powoli „odbudowuje” swoje
relacje z otoczeniem, nabiera wiary we własne możliwości. Myślę,
że w efekcie tych działań i oddziaływań, wzrosła samoocena
Moniki, stała się ona bardziej pewna siebie i otwarta. Sądzę, że
w większości założenia, które zawarłam w prognozie pozytywnej
udało mi się wykonać, a za swój sukces uważam to, iż uczennica
po zdaniu egzaminu maturalnego, dodatkowo wystosowała osobne
podziękowania, będąc wdzięczną za ofiarowaną jej pomoc i
zaangażowanie z mojej strony, co starałam się jej okazać. Mam
nadzieję, że mi się to udało.
7. Literatura:
1. Podstawa programowa.
2. Program nauczania języka angielskiego dla liceum
ogólnokształcącego nr DKOS-4015-152/02.
3. Informator maturalny.
4. H. Hamer, „Klucz do efektywności nauczania. Poradnik dla
nauczycieli”, wydawnictwo VEDA, Warszawa 1994r.
Opracowała:
Anna Czubanowska
|
 |
